بسمه تعالیِ

گزیده‌ای از آداب سفر حج

برگرفته از «اخلاق و آداب در حج و زیارت»

محمد تقی رهبر

مراتب معنوی حج که سرمایه حیات جاودانه است و انسان را به افق توحید و تنزیه نزدیک می‌نماید، حاصل نخواهد شد مگر آن‌که دستورات عبادی حج به طور صحیح و شایسته مو به مو شود.   حضرت امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه)

پیامبراعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم): ثواب حج، جنت است و ثواب عمره کفاره گناهان و بهترین عمره، عمره رجب است. الفقیه، ج 2، ص 142

پیامبراعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم): کسی که مرا زیارت کند در حیات و بعد از مرگم در روز قیامت در جوار من خواهد بود. تهذیب، ج 2، ص3

نکاتی برای قبل از سفر

1.          تعیین هدف:

سفر با انگیزه های دینی، از دیدگاه اسلام امری پسندیده و مقبول است سفر الهی و معنوی حج نیز با انگیزه های الهی و قصد قربت انجام شود تا حاجی بتواند به دستاوردهای تعیین شده از سوی خدا دست یابد.

2.            اخلاص در نیت:

اخلاص شرط اساسی در همه عبادات است و این اصل مهم به اندازه ای کارساز و تعیین‌کننده است که اگر رزمنده‌ای از میدان نبرد شرکت کند و هدفش دستیابی به غنائم یا انتقام‌گیری از دشمن باشد و در این راه کشته شود، شهید به حساب نمی آید. حاجیان باید سفر را با مبارزه با نفس آغاز کنند و پس از غلبه بر آن قصد کوی دوست کرده، با تمام وجود به سوی او روند.

آداب و اخلاق در سفر

1- غسل(قبل از حرکت ، برای احرام و ورود به حرم، برای طواف و...) و نماز و دعا

2- رعایت بهداشت(استفاده از لوازم شخصی و پرهیز از پرخوری)

3- صدقه، امام صادق (علیه السلام): هنگامی که عزم سفر کردی، پیش از آن که پای خود را در رکاب بگذاری صدقه‌ای بده، کم باشد یا زیاد)  سفینه البحار، ص 626

4-    مراقبت اخلاقی در جمع میهمانان خدا

5-    بردباری در مشقت های سفر:

خداوند متعال فرمود: کسی که حج و عمره به جا می‌آورد در حج درشت گویی و جدال وجود ندارد سوره مبارکه بقره، آیه شریفه 198)

6- استفاده از فرصت سفر برای یافتن دوستان صالح و مؤمن

7-    حسن خلق و کمک به همسفران

پیامبراعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم): سید القوم خادمهم فی السفر. سفینه‌البحار، ماده سفر

8-    آزار نرساندن به دیگران

در سفارشات امام‌صادق(علیه السلام) به زائران خدا:مراقب باشید به افراد ناتوان تنه نزنید. الحج‌وعمره‌فی‌الکتاب‌و ...

الرفیق ثم الطریق

یکی از نیازهای مسافر حج، همسفر مناسب و شایسته است. کسی که مؤدب به آداب حسنه و متخلق به اخلاق فاضله، امین، عفیف، متواضع، خیّر و یاور دین و دنیای انسان باشد.

از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم) پرسیدند: بهترین همنشین‌ها چه کسانی هستند؟ حضرت در پاسخ فرمودند: کسی که دیدارش شما را به یاد خدا بیاندازد، گفتارش، بر علم و دانشتان بیفزاید و علمش، شما را به آخرت راغب گرداند. وسایل‌الشیعه، ج 8 ،ص 412.

امام رضا (علیه السلام): حج واجب شده است تا آثار پیامبر خدا  (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم) شناخته شود و اخبار آن حضرت فراموش شود.  میزان الحکمة ج 2 ص 266

امام باقر (علیه السلام): پیامبراعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم) نماز بسیار را در حرمین دوست می داشت پس تو نیز نماز بسیار در این دو مکان بخوان.  تهذیب، ج5، ص 425

اخلاق و آداب در حرمین

نکته این است که زائران حج پیروان ائمه‌اطهار (علیه السلام) هستند، از بعد اخلاقی و آداب معاشرت و عمل به شرایع دین و سنن خاتم المرسلین (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، باید بهترین خط مشی و سلوک را داشته باشند و با مواضع حکیمانه و اصولی و با سعه صدرخود، مصالح جهان اسلام را در نظر بگیرند که در این رابطه سیره اهل بیت (علیهم‌السلام)  وظیفه را مشخص نموده است.

پیامبراعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم): کسی که مسافر با ایمانی را یاری رساند خداوند گرفتاریش را بر طرف سازد و در دنیا و آخرت او را در پناه خود گیرد.   وسایل‌الشیعه، ج 8، ص 315

امام صادق(علیه السلام): کسی که حج می گذارد اگر مرتکب گناه کبیره نشود تا چهار ماه جز حسنه برایش نمی‌نویسند. وسایل الشیعه، ج 8، ص 79.

الف ) نماز: امام صادق(علیه السلام): بر  شما باد خواندن نماز در مسجدها.  وسائل‌الشیعه، ج 8، ص 399

حضرت علی (علیه السلام): نماز در حرمین معادل هزار نماز است. اصول‌کافی ج 4 ص 240

بنابراین نباید خود را از فضیلت چنین نمازی محروم کرد.

ب) زیارت: زیارت رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلم) و ائمه بقیع (علیهم‌السلام) و فاطمه الزهرا(علیها السلام) و سایر بزرگان هر اندازه تکرار شود اجر مضاعف دارد. پس از این فرصت‌ها باید استفاده کامل کرد و نباید اوقات خود را به خوابیدن و گشت و گذار در بازارها به بطالت گذرانید.

ج) تلاوت قرآن: امام سجاد(علیه السلام): اگر کسی در مکه ختم قرآن کند نمی‌میرد تا آن‌که پیامبر خدا(صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) را ببیند و جایگاه خود را در بهشت مشاهده کند. اصول‌کافی، ج 4، ص 612.

د) حضور جدی در نماز جماعت و تفکیک نماز از زیارت: زائران هنگام نماز خود را به زیارت بقیع مشغول نسازند و نماز اول وقت را رها نکند.

ه) رعایت مقررات: در این سفر چه از ناحیه کشور ما وچه از سوی کشور عربستان مقرراتی وجود دارد که عدم رعایت آن‌ها خدشه به چهره شیعه وارد کرده و مشکلاتی به بار می‌آورد (ازجمله حاضر نشدن به موقع جهت پرواز یا همراه نداشتن مدرک، تاخیر جهت سرف غذا، همراه داشتن لوازم ممنوعه، برداشتن خاک از قبرستان، خرید هنگام نماز، بستن نخ یا پارچه بر پنجره ها و...)

و) استلام حجر: این عمل مستحب است اگر چه با اشاره دست.

اغتنام فرصت های معنوی حج

زائر گرامی! بدان که عرفات با آن همه عظمت و فضیلت فقط یک روز است و مشعر یک شب و منا سه روز و دو شب است و مکه یک هفته و مدینه نیز کمتر از ده روز، این مواقف میعادگاه اولیاء الله است که حاجیان برای درک آن آه حسرت می کشند این ایام شاید تکرار نگردد . پس فرصت را غنیمت شمار.

الف) دعا و نیابت برای دیگران

امام صادق(علیه‌السلام): اگر هزار نفر را در حج خود شریک سازی برای هر یک از آن‌ها یک حج خواهد بود، بدون آن‌که از حج تو چیزی کسر شود. اصول‌کافی، ج4، ص316

ب) وداع با حرمین

مستحب است که زائر برای آخرین بار «طواف وداع» کند. از خداوند برای خود طلب خیر کند و پس از استلام حجر، شکم را به خانه کعبه بچسباند و حمد و ثنای الهی گوید و بر محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و خاندانش درود فرستد و این دعا را بخواند: «أللّهم لا تَجْعَلّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ بَیْتِکَ»

امام صادق(علیه السلام): اگر هزار نفر را در حج خود شریک سازید برای هریک از آن‌ها یک حج خواهد بود، بدون آن‌که از حج تو چیزی کسر شود. اصول‌کافی، ج 4، ص 316.

امام صادق(علیه السلام): حج گذار همواره نورانیت حج را با خود دارد، مادامی که مرتکب گناه نشود. اصول‌کافی، ج 4، ص 255.

حجکم مقبول سعیکم مشکور

مرکز خدمات حوزه علمیه خراسان
مهدی احدی  www.eshterak.parsiblog.comنظرات شما ()